Tên tiếng anh: Artichoke
Vietnamese name: Actisô
Tên Latinh: Cynara scolymus L.
Family: Asteraceae – họ Cúc
Mô tả: Cây thân thảo cao 1-1,2 m. Thân cây có lớp lông chạy dọc theo thân cây. Lá to, dài, mọc so le, chia thùy ở gốc phiến lá, lá ở ngọn gần như không chia thùy, mặt dưới lá màu xanh lục và mặt bên có lông trắng. Cụm hoa trên cành, gồm những hoa hình ống có màu xanh và tím. Quả nhẵn và dính với nhau thành vòng, dễ tách ra khi quả chín. Hạt không có nội nhũ.
Mọc ở Carthage và Địa Trung Hải, mọc ở Ý và Pháp. Ở Việt Nam, atiso trồng nhiều ở Sapa, Tam Đảo, Nghệ An, Hải Hưng, Lâm Đồng.
Bộ phận dùng và thu hái: Toàn cây (lá, thân, rễ, cụm hoa) – Herba Cynarae Scolymi. Họ thu hái những chùm hoa chưa nở làm rau vào tháng 12 đến ngày 2 tháng 4. Những cây khác thu hái lúc ra hoa hoặc sắp ra hoa, loại bỏ những lá còn sống phơi hay sấy khô.
Thành phần hoá học: Cụm hoa chứa 3 – 3,15% protid; 0,1-0,3% lipid; 11 đến 15,5% đường (cần thiết cho người bị tiểu đường), 82% nước, có các chất khoáng như mangan, phốt pho, sắt, các loại vitamin: 300 (gamma) vitamin A; 120 (gamma), vitamin B1, 30 (gamma), vitamin B2, vitamin C 10 mg 100 g Atisô cơ thể cung cấp 50-70 calo.
Trong lá một chất kết tinh, thường được trộn với canxi, magiê, kalium, natri, là một glucosid được gọi là Cynarin có công thức mang hai phân tử C25H24O12.H2O axit cafeic và phân tử axit quinic. Trong lá tươi ngoài Cynarin còn có một chất tannoid, hai heterosid flavonic cyanosid và một chất khác không tan trong ete gọi là scolymosid. Các polyphenol tìm thấy ở lá non nhiều hơn lá già, ở cuống lá nhiều hơn, ở đầu cuống lá nhiều hơn. Từ năm 1956 đó là sự tổng hợp Cynarin.
Tác dụng tinh vi: Bông atiso uống bổ dưỡng khi nấu chín, bổ tỳ vị, làm thơm ngon, bổ gan (mật), trợ tim, lợi tiểu, tiêu độc, gây tiết sữa cho phụ nữ nuôi con nhỏ. Atiso từ lâu đã được biết đến với tác dụng bổ ích do mật độ Cynarin, chúng tôi còn xác định được hỗn hợp các thành phần khác nhau của Atiso, chủ yếu là acid-acool tạo nên nhu động Atiso lợi mật và còn có các tác dụng khác như cholesterol-máu, bảo vệ gan, tăng lợi tiểu. . Ở người, Cynarin loại trừ tác dụng của axit mật làm giảm cholesterol trong máu và lipoprotein-.
Cây Atiso non có thể dùng nấu canh hoặc ăn, các bộ phận thường được dùng làm rau gồm cụm hoa mang bao hoa, có lông tơ và lá bắc có gốc màu trắng, xung quanh có lông mềm. Nó đem về, chẻ dọc thành 6-8 khúc nhỏ rồi đem hầm xương cho ăn hết thịt và nước. Rau Atiso có tính cao, khi nấu chín ăn rất dễ tiêu, có tác dụng chữa đau gan, đau dạ dày, quan trọng cho người bị bệnh tiểu đường.
Cách dùng: Dùng Atiso nhiều dạng, có thể dùng tươi hoặc khô sắc uống hoặc nấu thành cao lỏng, cao mềm; còn tươi dưới dạng dịch chiết cồn hoặc cồn thuốc. Hiện nay trên thị trường có rất nhiều chế phẩm của Atiso: Cao Atiso, trà Atiso, Cynaraphytol thành viên, thuốc Cynaraphytol ngọt, thuốc bôi v.v .. Actisamin dạng ống kín
Thêm thông tin
Hoa atiso có 3 – 3,15% protein; 0,1-0,3% lipid; 11 đến 15,5% glucid; 82% nước. Trong 100 gam bao gồm 300UI vitamin A; 120 gam vitamin B1; 30 gamma vitamin B2; 10 mg vitamin C; 50-70 calo.
Atiso là cây thuốc quý chống lại các bệnh và rối loạn có nguồn gốc từ gan (vàng da, sỏi mật, nhiễm độc đường ruột …); giảm lượng nước tiểu (nhiễm trùng, nhiễm độc …).
Bông atiso được chỉ định trong các trường hợp suy nhược, giảm khả năng lao động, sung huyết và suy gan, suy thận, tiểu ít, bệnh sỏi, viêm khớp dạng thấp, gút, nhiễm độc, nhiễm trùng đường ruột.
Bông atiso nấu lên có tác dụng bổ gan, lọc máu, bổ tim, chống bội nhiễm, lợi tiểu (tăng đào thải urê, axit uric, cholesterol và dư thừa)
Cây atiso non nấu chín dùng chữa bệnh tiêu chảy mãn tính.
Rễ atiso có tác dụng lợi tiểu, dùng trong các trường hợp phong thấp, thống phong, thủy thũng, vàng da.
Lá: bột thuốc: cao atiso, trà atiso; Các thành viên: Cynaraphytol; Cao atiso, thuốc bôi: Actisamin, Cynaraphytol …
